επιλογή, επαγγελματική

Διαδικασία, με σκοπό την κατάληψη ορισμένου αριθμού κενών θέσεων εργασίας από διαγωνιζόμενους κατά τεκμήριο ικανότερους, λόγω των συνολικών ατομικών προσόντων τους, και τον αποκλεισμό εκείνων που είτε είναι υπεράριθμοι είτε δεν κρίνονται ικανοί να φτάσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο προσαρμογής και απόδοσης στην ειδικευμένη εργασία για την οποία προορίζονται. Η ε.ε., η οποία διεξάγεται με επιστημονικά κριτήρια, αποτέλεσε μία από τις πρώτες εφαρμογές της ψυχολογίας στην εργασία, ιδιαίτερα στον βιομηχανικό τομέα. Μετά τη λεγόμενη Βιομηχανική επανάσταση, εξαιτίας του πλεονάσματος εργατών που ζητούσαν εργοστασιακή εργασία, οι επιχειρηματίες κατέληξαν να υιοθετήσουν περιοριστικά κριτήρια προκαταρκτικής εκλογής, χωρίς να περιορίζονται στην εξέταση των προσόντων του ατόμου, των οποίων η εκτίμηση είναι ευκολότερη και πατροπαράδοτη, με βάση δηλαδή τους τίτλους ή τις εξετάσεις. Με την αξιοποίηση κυρίως των νέων μέσων ψυχολογικής έρευνας, επιδιώχθηκε αντίθετα να πραγματοποιηθεί, μέσω μιας πιο εκτεταμένης γνώσης των δυνατοτήτων του ατόμου, μια πληρέστερη πρόβλεψη του πλεονεκτήματος που μπορούσε να αντιπροσωπεύσει πρόσληψη ενός εργάτη σε σχέση με την πρόσληψη ενός άλλου. Η ε.ε. συνάντησε από την αρχή την εχθρότητα των εργαζομένων, γιατί η πραγματοποίησή της προσέφερε πλεονεκτήματα κυρίως στην τάξη των επιχειρηματιών. Κατά κανόνα όμως και οι εργαζόμενοι που προσλαμβάνονταν με τη διαδικασία της ε.ε. είχαν πλεονεκτήματα, επειδή διέγραφαν πιο σταθερή και επιτυχή σταδιοδρομία από τα άτομα που προσλαμβάνονταν με τα πατροπαράδοτα συστήματα. Η αρνητική πλευρά που παρουσίαζε, αντίθετα, η κλασική ε.ε. σε βάρος των εργαζομένων (και κατά δεύτερο λόγο των επιχειρηματιών και ολόκληρης της κοινωνίας) προερχόταν μάλλον από την εξτρεμιστική τάση του επιχειρηματία να προσλαμβάνει μόνο συνεργάτες που διαθέτουν πολύ περισσότερες ικανότητες από όσες απαιτούν οι ανάγκες των ειδικών εργασιών για τις οποίες προορίζονται. Για τους λόγους αυτούς, οι εργαζόμενοι άρχισαν με τον καιρό να εκδηλώνουν με ποικίλους τρόπους μια έλλειψη προσαρμογής στην εργασία τους, νιώθοντας ότι σπαταλούν πολύ σημαντικότερα εφόδια απ’ όσα απαιτεί η εργασία που τους εμπιστεύτηκαν, ενώ από την άλλη πλευρά έμεναν πολλά άτομα χωρίς εργασία, μολονότι διέθεταν αρκετά προσόντα. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις αρνητικές πλευρές ξεπεράστηκαν από την εξέλιξη της ε.ε. Η σημερινή διαγνωστική τεχνική σωματικών και ψυχολογικών ιδιοτήτων τείνει στην εκτίμηση μόνο των ατομικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που βρίσκονται σε πραγματική συνάρτηση με την εξειδικευμένη εργατική δραστηριότητα. Η εκτίμηση αυτή γίνεται από ειδικούς, όσο το δυνατόν αδέσμευτους από επιχειρηματικά συμφέροντα, με μεθόδους εγκυρότερες, διακριτικότερες και με μεγαλύτερη δυνατότητα πρακτικής εφαρμογής. Στη θέση των πατροπαράδοτων πιστοποιητικών υγείας χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο λειτουργικές ιατρικές εξετάσεις, όπως για παράδειγμα η εργομετρία, που είχε ποικίλες εξελίξεις. Η εξέταση των οπτικών λειτουργιών, εκτός από την οξύτητα της όρασης που μετράται με τους πατροπαράδοτους οπτικομετρικούς πίνακες, αξιολογεί χαρακτηριστικά γνωρίσματα σημαντικά για πολλά είδη εργασίας, όπως είναι η ευρύτητα του οπτικού πεδίου, η μυϊκή ισορροπία των ματιών, η διάκριση των χρωμάτων και των αποστάσεων, η ταχύτητα της προσαρμογής της όρασης στην απόσταση και με διαφορετικούς φωτισμούς. Επιπλέον, τα διάφορα είδη ψυχοδιαγνωστικής τεχνικής έχουν σημειώσει πρόοδο. Η εφαρμογή τους γίνεται από ειδικευμένους ψυχολόγους που εργάζονται σε ειδικά ινστιτούτα. Με δοκιμασμένες διαδικασίες (ψυχολογικά τεστ) εξετάζονται τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του εργαζόμενου ανθρώπου τη στιγμή της ε.ε. και δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη διάγνωση των ιδιοτήτων του χαρακτήρα που αντανακλούν στα επαγγελματικά ενδιαφέροντα και στις ικανότητες κοινωνικής προσαρμογής. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες ο υποψήφιος εργαζόμενος τη στιγμή της ε.ε. να υποκρίνεται ανύπαρκτα ενδιαφέροντα με σκοπό να καταλάβει μια οποιαδήποτε θέση εργασίας.